Cumhuriyet 

1920 yılına ait Avusturya Federal Anayasa’sının birinci maddesinde: ‘ Avusturya demokratik bir cumhuriyettir ve hakkını halktan almaktadır’ yazılıdır. Bu madde Avusturya’nın demokratik bir cumhuriyet olduğunun altını çizer ve bu iki gerçek ne değiştirilebilir nede silinebilir. Bu iki temel gerçeği değiştirmek Federal Anayasa‘yı değiştirmek anlamına gelir ve halk arasında seçim gerektirir.  

Devlet hanedan konusu olmamalıdır 

Demokrasi ve Cumhuriyet gibi önemli bu iki terim Federal Anayasa‘sının en başında bulunmaktadır. Anayas‘anın bu ilk satırı Avusturya’nın bir monarşi olmadığının kanıtıdır.  

Farklı monarşi yönetim biçimlerinin varolmasına rağmen, yinede her bu yönetim biçiminde en üst hükümdarlık seviyesinde bir kral, imparator, şah yada padişah bulunmaktadır. Hükümdarlık aile içerisinde gelecek nesile geçer ve yetki yaşam boyunca sürer. Avusturya’nın büyük bir kısmı 600 yıl boyunca Habsburg Hanedanı tarafından bu şekil yönetilmiştir. Monarşi sisteminde yetki ailevi bir konudur ve aile içerisinde gelecek jenerasyona geçmektedir.    

Cumhuriyette devlet başkanı 

Cumhuriyet kelimesi devlet işlerinin kamu işleri olduğunu ve özel hanedan işlerden ayırt edilmesi gerektiğini göstermektedir. Cumhuriyet sisteminde de devlet başkanı bulunmaktadır. Bu devlet başkanı belirli bir süre için seçilir ve gerektiğinde görevden alınabilir. 

Avusturya’da devlet başkanına Cumhurbaşkanı adı verilir, bu erkek veya kadın olabilir. Bu şahıs her altı yılda halk tarafından seçilmektedir. Cumhurbaşkanı olarak seçilebilmek için kişi en az 35 yaşını doldurmuş olmalıdır ve seçilen şahıs en fazla 12 yıl bu görevde kalmaya hak kazanır.  Cumhurbaşkanı anayasa mahkemesinde yargılanabilir ve halk kararıyla görevden alınabilir.  

Kamu işleri 

Cumhuriyet (Almanca: Republik)  kelimesinin kökü Latince’den gelen ‚res publica‘ sözcüğünden üretilir. Bu kelime kamu işleri anlamında kullanılmaktadır. Res publica kelimesinin 2000 yıllık bir tarihi vardır. Almanca lugatında ‚Republik‘ kelimesi 17inci yy’dan itibaren kullanılmaktadır ve Fransızca’dan alınmıştır.  

Antik Roma Cumhuriyeti bile cumhuriyet modelini monarşi modeline karşıt olarak göstermekteydi. Roma Cumhuriyeti‘nden bu yana ‘Republik’ kelimesi devlet yapısının temel modelini gösteren bir yönetim şeklini ortaya koymaktadır: belirli bir zaman aşaması için seçilen görevlilerin yönetimi. Güncel cumhuriyet biçimlerinde çoğu farklılıklar görünmektedir. Her cumhuriyet demokratik sistem olmamaktadır (mesela Çin Cumhuriyeti, Vietnam ve Kuba Cumhuriyeti gibi) ve aynı zamanda cumhuriyet sisteminde olmayan fakat demokratik sistemde yaşayan ülkeler vardır ( mesela İngiltere, Belçika, Hollanda ve İsveç gibi).  

Avusturya’da monarşi sistemi Birinci Dünya Savaş’ının sonuda, 1918 yılında son bulmuştur ve bu tarihten itibaren birinci Demokratik Cumhuriyet kurulmuştur. Bu Birinci Cumhuriyet 1918 yılından 1933 yılına kadar sürmüştür. 1934 yılında yürülüğe giren Anayasa sayesinde Avusturya devleti otoriter devlet sistemine geçmiştir: bu tarihten itibaren demokratik şekilde seçilmiş bir parlamento ortadan kaldırılmış ve başbakan sınırsız karar verme hakkını elde etmiştir. 1938 tarihinde Avusturya Büyük Alman İmparatorluğuna eklenmiştir ve Avusturya devleti son bulmuştur. İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda, 1945 yılında Federal Anayasa (1920 ye ait) tekrar yürürlüğe girmiştir ve bu tarihten itibaren İkinci Avusturya Cumhuriyeti kurulmuştur. Bu Cumhuriyet demokratik ve parlamenter bir cumhuriyettir. 

Aktif vatandaşlık 

Devlet işleri kamu işleriyse eğer, devlet vatandaşları köle değil, aktif paylaşımda bulunan şahıslardır. Aktif vatandaşlık seçimlerde ve oy kullanmalarda gösterilir. Amaç vatandaşın devlette tüm olayları takip edebilme imkanını bulması ve eyalet içindeki gelişmeleri aktif olarak şekillendirmesidir ( bkz. Demokrasi).  Toplanma ve örgütlenme özgürlüğü sayesinde vatandaşlar devlet sınırları içinde birlik oluşturabilirler. İfade özgürlüğü sayesinde her şahıs istediği gibi özgürce yorum yapabilir. Demokratik sistemdeki kamu konuları vatandaşlara özgü konulardır.  

Hak ve görevler 

Avusturya devleti vatandaşlarının devlete karşı hak ve görevleri bulunmaktadır. Vatandaşların siyasi hayatı şekillendirme hakları bulunmaktadır: seçim ve seçilebilme hakkı gibi. Her Avusturya Cumhuriyeti vatandaşına verilen pasaport Avrupa sınırları içinde geçerlidir. Avusturya vatandaşları bu pasaportla Avrupa’da seyahat edebilirler ve yurtdışında konsolosluk ve diplomatik korunma altındadırlar. Kamu hayatına fayda olarak görülen vatandaşlık görevleri arasında şunlar bulunmaktadır: vergi ödemek, erkek vatandaşlar için 6 ay askere gitmek yada sosyal bir kurumda yedek görev yapmak ve Avusturya’nın imajını kirletmemek.  

Cumhuriyet demek kamu işlemlerinin vatandaşlarla alakalı ve onları ilgilendiren konuların varolduğu anlamına gelmektedir. Güncel duruma baktığımızda, çoğu devlette yaşayan insanlar devlet vatandaşları olmamaktadır. Bazı şahıslar sadece kısa bir süre için bir devlette bulunurlar, bazı insanlar ise sürekli belirli bir devlet sınırları içinde yaşıyor, çalışıyor ve aile kuruyorlardır. Devlet vatandaşları olmadıkları sürece bu şahıslar çoğu siyasi kararlardan uzak kalmak zorundadırlar.  

Avusturya vatandaşlığı nasıl elde edilir?  

Avusturya vatandaşlığını elde etme veyahut kaybetmeye dair kanunlar 1985 yılında yürürlüğe giren yurtdaşlık kanunda belirlenmiştir. Avusturya vatandaşlığı farklı yollardan elde edilebilir: soy, evlilik yada ödül olarak.  

Örneğin anne veya baba, yada ikiside Avusturya vatandaşı sahibi ise, bu ailede doğan coçuk doğuştan Avusturya vatandaşlığını elde edebilir.  

Yabancılar Avustuya’lı bir şahısla evlendikten ve 5 yıl evlilikten sonra Avusturya vatandaşlığına hak kazanırlar.  

Avusturya’da 10 yıl düzenli istikametten sonra her şahıs vatandaşlık için başvuruda bulunma hakkını kazanır. Başvurudan sonra gerekli olan şunlardır: kendi geçimini sağlıyabilmek, hapis cezasına zorunlu tutulmamış omak, yeterli Almanca bilmek, Avusturya tarihi, demokratik sistemi ve istikamet ettiği eyaletin tarihi hakkında yeterli bilgi sahibi olmak. Başvuruda bulunan şahıs bu bilgi hakkında sınava zorunlu tutulur. Başvuran kişi Avusturya Cumhuriyeti‘ni onaylamalı ve ilk vatandaşlığını geri vermelidir. Sadece istisnai durumlarda çift vatandaşlık geçerli olabilir, buda şahsın Cumhuriyet adına seçkin ve özel hizmetleri gösterdiği takdirde geçerlidir.   

Avusturya vatandaşlığı başka yabancı bir vatandaşlık söz konusu olduğunda yitirilebilir (istisna: özel bir durumda çift vatandaşlığa hak bulunması).  

Askerlik görevini yurtdışında başka bir ülkede yaptığı takdirde şahıs Avusturya vatandaşlığını yitirir. Avusturya vatandaşlığı şu durumlarda silinir: şahıs Avusturya’nın sıfatını bozacak bir davranışta bulunmuş ise, yada silahlı bir çatışmada gönüllü olarak yurtdışına gittiği vakit. Vatandaşlık ödülüne laik görülen bir kişi, hatalı bilgilerde bulunduğu vakit vatandaşlığı elinden alınabilir. 

Avusturya hukuk teriminde yurttaşlık, Alman hukuk teriminde vatandaşlık kelimesini kullanıırız. İsviçre’de ise Kanton yada eyalet vatandaşlığı terimleri kullanılmaktadır.  

Avrupa Birliği Vatandaşlığı 

Avrupa Birliği’ne üye bir ülkenin vatandaşlığına sahip bir şahıs AB vatandaşıdır. (bkz. Dünyada Avusturya). AB vatandaşlığı ulusal vatandaşlığa bir ek olarak görülür. AB birliği vatandaşları şu haklara sahiptir: hareket ve ikamet özgürlüğü, dilekçe hakkı, şikayet ve bilgilenme hakkı, Avrupa Birliği seçimlerinde seçme ve seçilebilme hakkı ve istikamet ettikleri Avrupa ülkesinde belediye seçimlerine katılma hakkı. Birliğe ait her ülkenin vatandaşı gibi AB vatandaşıda istikamet ettiği ülkenin diplomatik ve konsolosluk koruması altındadır. Hiçbir Avrupa Birliği vatandaşı vatadandaşlık nedeninden dolayı diğer AB devletleri tarafından ayrımcılık yaşayamaz.